Yazar HayrettinERDEM http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/2003093866.htm#_ftn1 - - *
I- GENEL AÇIKLAMA
7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu’nun 9. maddesinde sigorta acentesi ve tali acenteler tanımlanmıştır. Buna göre, her
ne ad altında olursa olsun sigorta şirketine tabi bir sıfatı olmaksızın
bir sözleşmeye dayanarak belli bir yer veya bölge içinde, daimi bir
surette Türkiye’deki sigorta şirketlerinin sigorta sözleşmelerine
aracılık eden veya bunları sigorta şirketi adına yapan gerçek veya tüzel
kişiler sigorta acentesi; sigorta acentelerinin acentelik faaliyetleriyle ilgili olarak tayin ettikleri gerçek veya tüzel kişi acentelere ise tali acente
denilmektedir. Tali acentelik tesisi için sigorta şirketinin yazılı
izni gerekmektedir. Anılan Kanun’un aynı maddesine göre, sigorta
sözleşmeleri yapma ve prim tahsil etme yetkileri sigorta şirketlerine
ait olup, bu yetkiler acentelik sözleşmesinde belirtilmek kaydıyla
sigorta acentelerine devredilebilir. Ancak, tali acentelere sözleşme yapma ve prim tahsil etme yetkisi verilmesi kanunen mümkün bulunmamaktadır.
Kanun’un
uygulamasında sigorta acenteleri, (A) ve (B) acenteleri olarak ikiye
ayrılmıştır. Bu acentelerden (A) acenteleri, poliçe tanzimine
yetkilidir. (B) acenteleri ise poliçe tanzimine yetkili olmayıp, rolleri
sigortalı ile şirket arasında aracılık yapmaktan ibarettir. Diğer bir
ifade ile (B) acenteleri, tali acentedir. (A) acenteleri banka ve
sigorta muameleleri vergisinin (BSMV) mükellefi, (B) acenteleri ise
değildir. Dolayısıyla, (B) acentelerinin diğer bir ifade ile tali
acentelerin yaptıkları işlemler nedeniyle lehlerine kalan paralar
BSMV’ye tabi bulunmamaktadır.
(B) acentelerinin sigorta işlemlerine aracılık etmeleri karşılığında elde ettikleri komisyonlar BSMV kapsamı dışında kaldığından, bu komisyonların KDV’ye tabi
olup olmayacağı konusunda uygulamada tereddütler bulunmaktaydı. 4842
sayılı Kanunla KDV Kanunu’nun 17/4-e maddesinde yapılan değişiklik ile,
söz konusu tereddütler giderilmiştir.
Aşağıda (B) sigorta acentelerinin diğer bir ifade ile tali sigorta acentelerinin KDV karşısındaki durumları incelenecektir.
II- TALİ SİGORTA ACENTELERİNİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMLARI
A- TALİ SİGORTA ACENTELERİNİN SİGORTA MUAMELELERİNE İLİŞKİN İŞLEMLERİNDE KDV
KDV
Kanunu’nun 17/4-e maddesi ile, banka ve sigorta muameleleri vergisi
kapsamına giren işlemler ile sigorta acente ve prodüktörlerinin sigorta
mu-amelelerine ilişkin işlemleri KDV’den istisna edilmiştir.
Buna
göre, sigorta acentelerinden (A) tipi sigorta acenteleri BSMV mükellefi
olduklarından, bu acentelerin yaptıkları işlemler nedeniyle lehlerine
kalan paralar BSMV’ye tabi olup, KDV’den istisnadır. Ancak, (B) tipi
sigorta acenteleri olarak adlandırılan tali sigorta acenteleri ise BSMV
mükellefi olmadıklarından, lehlerine kalan paralar BSMV’nin dışındadır.
Tali sigorta acenteleri sigortalı ile sigorta acentesi arasında aracılık
yapmakta ve karşılığında sigorta acentesinden komisyon almaktadır. Sigorta acentesinin yapmış olduğu sigorta karşılığında müşteriden aldığı primler BSMV’ye tabi olduğundan KDV’den istisnadır.
Bu şekilde BSMV’ye tabi tutulan primlerin aracılık komisyonu olarak
tali acentelere aktarılan kısımları ise, sigortalılardan alındığı sırada
BSMV’ye tabi tutulmuş olduğundan KDV’ye tabi tutulmuyordu. Ancak,
sigorta acentesi lehine aracılık işlemleri yapan tali acentelerin elde
ettikleri bu komisyonların KDV’den istisna olduğuna dair Kanun’da bir
düzenlemenin yer almaması ve bu konunun verilen özelgelerle
yönlendirilmiş olması nedeniyle uygulamada tereddütler oluşmuştur.
4842
sayılı Kanunla KDV Kanunu’nun 17/4-e maddesinde yapılan değişiklik ile,
tali acentelerin sigorta muamelelerine ilişkin işlemleri nedeniyle elde
ettikleri komisyonların KDV’den istisna olduğu hüküm altına alınarak, bu
komisyonların KDV’ye tabi olup olmayacağı konusunda uygulamada ortaya
çıkan tereddütler giderilmiştir.
B- TALİ SİGORTA ACENTELERİNİN SİGORTA ARACILIK HİZMETLERİ DIŞINDAKİ MAL TESLİMİ VE HİZMET İFALARINDA KDV
3065
sayılı KDV Kanunu’nun 4842 sayılı Kanunla değişik 17/4-e maddesi ile,
banka ve sigorta muameleleri vergisi kapsamına giren işlemler ile tali
acenteler dahil sigorta acente ve prodüktörlerinin sigorta muamelelerine
ilişkin işlemleri KDV’den istisna edilmiştir.
Sigorta
acentelerinden (A) tipi acenteler poliçe tanzimine yetkili olup, BSMV
mükellefidir. Dolayısıyla, bu acentelerin yaptığı tüm işlemler BSMV’nin
kapsamında olup, KDV’den istisnadır.
(B) tipi
acenteler diğer bir ifade ile tali acenteler ise BSMV’nin kapsamı
dışında olup, bu acentelerin sadece sigorta muamelelerine ilişkin
işlemleri KDV’den istisnadır.
Bu
çerçevede, tali acentelerin sigorta aracılık işlemleri dışındaki diğer
teslim ve hizmetlerinden KDV’nin konusuna girenler, bu vergiye tabi
olacaktır. Örneğin; tali acentelerin işletmeye ait demirbaşlarını
satmaları işlemi KDV’ye tabi olacaktır. Bu acenteler, başka faaliyetleri
nedeniyle KDV mükellefi iseler, demirbaş satışlarını da KDV beyannamesi
ile beyan edeceklerdir. Tali acentelerin başka faaliyetleri nedeniyle
KDV mükellefiyeti bulunmaması halinde, alıcının gerçek usulde KDV
mükellefi olması halinde demirbaş satışına ait KDV, Kanun’un 9/1.
maddesine göre alıcı tarafından sorumlu sıfatıyla 2 no.lu KDV
beyannamesi ile beyan edilecektir. Alıcının da KDV mükellefi olmaması
halinde, tali acenteler demirbaş satışı nedeniyle KDV mükellefiyeti
tesis ettirecekler ve satışa ait KDV’yi kendileri beyan edeceklerdir.
Maliye Bakanlığı’nın uygulaması da bu doğrultudadır http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/2003093866.htm#%281%29 - (1) .
III- SONUÇ
Yukarıda
yapılan açıklamalardan da fark edileceği üzere, rolleri sadece
sigortalı ile şirket arasında aracılık yapmaktan ibaret olan ve poliçe
düzenleme yetkisi bulunmayan tali acentelerin, bu işlemleri karşılığında
aldıkları komisyonlar (primler) KDV’den istisnadır. Bu konudaki
tereddütler, KDV Kanunu’nun 17/4-e maddesinde 4842 sayılı Kanunla
yapılan düzenleme ile tamamen giderilmiştir. Tali acentelerin sigorta
aracılık hizmetleri dışındaki mal teslimi ve hizmet ifaları, KDV’nin
konusuna girmesi halinde, KDV’ye tabi bulunmaktadır. Örneğin, bu
acentelerin işletmeye dahil demirbaşlarının satışı KDV’ye tabidir.