iDARi YARGIDA DAVA ACILIRKEN DiKKAT EDiLMESi GEREKEN HUSUSLAR -2577-İYUK
Idari Davalarin Acilmasi MADDE 3.
1.Idari davalar,Danistay,idare mahkemesi,vergi mahkemesi baskanliklarina hitaben yazilmis imzali dilekcelerle acilir.
2. Dilekcelerde;
a) Taraflarin ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadlari veya unvanlari ve adresleri,
b) Davanin konusu ve sebepleri ile dayandigi deliller,
c) Davaya konu olan idari islemin yazili bildirim tarihi,
d) Vergi, resim, harc, benzeri mali yukumler ve bunlarin zam ve cezalarina iliskin davalarla tam yargi
davalarinda uyusmazlik konusu miktar,
e) Vergi davalarinda davanin ilgili bulundugu verginin veya vergi cezasinin nevi ve yili, teblig edilen
ihbarnamenin tarihi ve numarasi ve varsa mukellef hesap numarasi, gosterilir.
3. Dava konusu kararin ve belgelerin asillari veya ornekleri dava dilekcesine eklenir. Dilekceler ile bunlara ekli evrakin ornekleri karsi taraf sayisindan bir fazla olur.
Dilekcelerin Verilecegi Yerler MADDE 4.
Dilekceler ve savunmalar ile davalara iliskin her turlu evrak, Danistay veya ait oldugu mahkeme baskanliklarina veya bunlara gonderilmek uzere idare veya vergi mahkemesi baskanliklarina, idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk hakimliklerine veya yabanci memleketlerde Turk konsolosluklarina verilebilir.
Ayni Dilekce ile Dava Acilabilecek Haller MADDE 5.
1. Her idari islem aleyhine ayri ayri dava acilir. Ancak, aralarinda maddi veya hukuki yonden baglilik yada sebep-sonuc iliskisi bulunan birden fazla isleme karsi bir dilekce ile de dava acilabilir.
2. Birden fazla kisinin ortak dilekce ile dava acabilmesi icin davacilarin hak veya menfaatlerinde
istirak bulunmasi ve davaya yol acan maddi olay veya hukuki sebeplerin ayni olmasi gerekir.
Dava Acma Suresi MADDE 7.
1. Dava acma suresi, ozel kanunlarinda ayri sure gosterilmeyen hallerde Danistayda ve idare
mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gundur.
2. Bu sureler;
a) Idari uyusmazliklarda; yazili bildirimin yapildigi,
b) Vergi, resim ve harclar ile benzeri mali yukumler ve bunlarin zam ve cezalarindan dogan uyusmazliklarda: Tahakkuku tahsile bagli olan vergilerde tahsilatin; teblig yapilan hallerde veya teblig yerine gecen islemlerde tebligin; tevkif yoluyla alinan vergilerde istihkak sahiplerine odemenin; tescile bagli vergilerde tescilin yapildigi ve idarenin dava acmasi gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararinin idareye geldigi;Tarihi izleyen gunden baslar.
3. Adresleri belli olmayanlara ozel kanunlarindaki hukumlere gore ilan yoluyla bildirim yapılan hallerde, ozel kanununda aksine bir hukum bulunmadikca sure,son ilan tarihini izleyen gunden 15gun sonra islemeye baslar.
4. Ilanı gereken duzenleyici islemlerde dava suresi, ilan tarihini izleyen gunden itibaren baslar.Ancak bu islemlerin uygulanmasi uzerine ilgililer, duzenleyici islem veya uygulanan islem yahut her ikisi aleyhine birden dava acabilirler. Duzenleyici islemin iptal edilmemis olmasi bu duzenlemeye dayali islemin iptaline engel olmaz.
Surelerle Ilgili Genel Esaslar MADDE 8.
1. Sureler, teblig, yayin veya ilan tarihini izleyen gunden itibaren islemeye baslar.
2. Tatil gunleri surelere dahildir. Su kadarki, surenin son gunu tatil gunune rastlarsa, sure tatil
gununu izleyen calisma gununun bitimine kadar uzar.
3. Bu Kanunda yazili surelerin bitmesi calismaya ara verme zamanina(adli tatile) rastlarsa bu sureler, ara vermenin sona erdigi gunu izleyen tarihten itibaren yedi gun uzamis sayilir.
Gorevli Olmayan Yerlere Basvurma MADDE 9.
1.Cozumlenmesi Danistayin, idare ve vergi mahkemelerinin gorevlerine girdigi halde, adli ve askeri yargi yerlerine acilmis bulunan davalarin gorev noktasindan reddi halinde, bu husustaki kararlarin kesinlesmesini izleyen gunden itibaren otuz gun icinde gorevli mahkemede dava acilabilir. Gorevsiz yargi merciine basvurma tarihi, Danistaya, idare ve vergi mahkemelerine basvurma tarihi olarak kabul edilir. 2. Adli veya askeri yargi yerlerine acilan ve gorevsizlik sebebiyle reddedilen davalarda, gorevsizlik kararinin kesinlesmesinden sonra birinci fikrada yazili otuz gunluk sure gecirilmis olsa dahi, idari dava acilmasi icin ongorulen sure henuz dolmamis ise bu sure icinde idari dava acilabilir.
Idari Makamlarin Sukutu MADDE 10.
1 Ilgililer,haklarinda idari davaya konu olabilecek bir islem veya eylemin yapilmasi icin idari makamlara basvurabilirler.
2. 60 gun icinde bir cevap verilmezse istek reddedilmis sayilir. ilgililer altmis gunun bittigi tarihten itibaren dava acma suresi icinde, konusuna gore Danistaya, idare ve vergi mahkemelerine dava acabilirler. Altmis gunluk sure icinde idarece verilen cevap kesin degilse ilgili bu cevabi, isteminin reddi sayarak dava acabilecegi gibi, kesin cevabi da bekleyebilir. Bu takdirde dava acma suresi islemez. Ancak, bekleme suresi basvuru tarihinden itibaren 6 ayi gecemez. Dava acilmamasi veya davanin sureden reddi hallerinde, 60 gunluk surenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabin tebliginden itibaren 60 gun icinde dava acabilirler.
Ust Makamlara Basvurma MADDE 11.
1.Ilgililer tarafindan idari dava acilmadan once,idari islemin kaldirilmasi,geri alinmasi, degistirilmesi veya yeni bir islem yapilmasi ust makamdan, ust makam yoksa islemi yapmis olan makamdan, idari dava acma suresi icinde istenebilir. Bu basvurma, islemeye baslamis olan idari dava acma suresini durdurur.
2. Altmis gun icinde bir cevap verilmezse istek reddedilmis sayilir.
3. Istegin reddedilmesi veya reddedilmis sayilmasi halinde dava acma suresi yeniden islemeye baslar ve basvurma tarihine kadar gecmis sure de hesaba katilir.
Iptal ve Tam Yargi Davalari MADDE 12. Ilgililer haklarini ihlal eden bir idari islem dolayisiyla Danistaya ve idare ve vergi mahkemelerine dogrudan dogruya tam yargi davasi veya iptal ve tam yargi davalarini birlikte acabilecekleri gibi ilk once iptal davasi acarak bu davanin karara baglanmasi uzerine, bu husustaki kararin veya kanun yollarina basvurulmasi halinde verilecek kararin tebligi veya bir islemin icrasi sebebiyle dogan zararlardan dolayi icra tarihinden itibaren dava suresi icinde tam yargi davasi acabilirler. Bu halde de ilgililerin 11 nci
madde uyarinca idareye basvurma haklari saklidir.
Dogrudan Dogruya Tam Yargi Davasi Acilmasi MADDE 13.
1. Idari eylemlerden haklari ihlal edilmis olanlarin idari dava acmadan once, bu eylemleri yazili bildirim uzerine veya baska suretle ogrendikleri tarihten itibaren bir yil ve her halde eylem tarihinden itibaren bes yil icinde ilgili idareye basvurarak haklarinin yerine getirilmesini istemeleri gereklidir. Bu isteklerin kismen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki islemin tebligini izleyen gunden itibaren veya istek hakkinda 60 gun icinde cevap verilmedigi takdirde bu surenin bittigi tarihten itibaren dava suresi icinde dava acilabilir.
2. Gorevli olmayan adli ve askeri yargi mercilerine acilan tam yargi davasinin gorev yonunden reddi halinde sonradan idari yargi mercilerine acilacak davalarda, birinci fikrada ongorulen idareye basvurma sarti aranmaz.
Dilekceler Uzerine Ilk Inceleme MADDE 14.
1. Dilekceler Danistayda Evrak Mudurlugunce kaydedilir ve Genel Sekreterlikce gorevli dairelere havale olunur.
2. Dilekceler, idare ve vergi mahkemelerinde, mahkeme baskaninin veya hakimin havalesi ile kaydolunur.
3. Dilekceler, Danistayda daire baskaninin gorevlendirecegi bir tetkik hakimi, idare ve vergi mahkemelerinde
ise mahkeme baskani veya gorevlendirecegi bir uye tarafindan:
a) Gorev ve yetki, b) Idari merci tecavuzu,
c) Ehliyet, d) Idari davaya konu olacak kesin ve yurutulmesi gereken bir islem olup olmadigi,
e) Sure asimi, f) Husumet,
g) 3 ve 5 inci maddelere uygun olup olmadiklari,Yonlerinden sirasiyla incelenir.
4. Dilekceler bu yonlerden kanuna aykiri gorulurse durum; gorevli daire veya mahkemeye bir rapor ile bildirilir. Tek hakimle cozumlenecek dava dilekceleri icin rapor duzenlenmez ve 15.md hukumleri ilgili hakim tarafindan uygulanir. 3.fikraya gore yapilacak inceleme ve bu fikra ile 5.fikraya gore yapilacak islemler dilekcenin alindigi tarihten itibaren en gec 15gun icinde sonuclandirilir.
5. Ilk incelemeyi yapanlar, bu noktalardan kanuna aykirilik gormezler veya daire veya mahkeme tarafindan ilk inceleme raporu yerinde gorulmezse, tebligat islemi yapilir.
6.Yukaridaki hususlarin ilk incelemeden sonra tespit edilmesi halinde de davanin her safhasinda 15.md hukmu uygulanir.
Ilk Inceleme Uzerine Verilecek Karar MADDE 15.
1. Danistay veya idare ve vergi mahkemelerince yukaridaki maddenin 3. fikrasinda yazili hususlarda kanuna aykirilik gorulurse, 14. maddenin;
a) 3/a bendine gore adli ve askeri yarginin gorevli oldugu konularda acilan davalarin reddine; idari yarginin gorevli oldugu konularda ise gorevli veya yetkili olmayan mahkemeye acilan davanin gorev veya yetki yonunden reddedilerek dava dosyasinin gorevli veya yetkili mahkemeye gonderilmesi,
b) 3/c, 3/d ve 3/e bentlerinde yazili hallerde davanin reddine,
c) 3/f bendine gore, davanin hasim gosterilmeden veya yanlis hasim gosterilerek acilmasi halinde, dava dilekcesinin tespit edilecek gercek hasma tebligine,
d) 3/g bendinde yazili halde 30gun icinde 3,5.mdlere uygun sekilde yeniden duzenlenmek/noksanlari tamamlanmak yahut (c) bendinde yazili hallerde, ehliyetli olan sahsin avukat olmayan vekili tarafindan dava acilmis ise otuz gun icinde bizzat veya bir avukat vasitasiyla dava acilmak uzere dilekcelerin reddine,
e) 3/b bendinde yazili halde dilekcelerin gorevli idare merciine tevdiine, Karar verilir.
2. Dilekcelerin gorevli mercie tevdii halinde, Danistaya veya ilgili mahkemeye basvurma tarihi, merciine basvurma tarihi olarak kabul edilir.
3. Dilekcelerin 3.md uygun olmamalari dolayisiyla reddi halinde,yeni dilekceler icin ayrica harc alinmaz.
4.Ilk inceleme uzerine Danistay/mahkemelerce verilen;bu maddenin 1/a bendinde belirtilen idari yarginin gorevli oldugu konularda davanin gorev ve yetki yonunden reddine iliskin kararlarla, 1/c bendinde yazili gercek hasma teblig ve 1/d bendindeki dilekce red kararlari disinda, kararin duzeltilmesi veya temyiz yoluna; tek hakim kararina karsi ise itiraz yoluna basvurulabilir.
5. 1 inci fikranin (d) bendine gore dilekcenin reddedilmesi uzerine, yeniden verilen dilekcelerde ayni yanlisliklar yapildigi takdirde dava reddedilir.
Tebligat ve Cevap Verme MADDE 16.
1 Dava dilekcelerinin ve eklerinin birer ornegi davaliya,davalinin verecegi savunma davaciya teblig olunur.
2. Davacinin ikinci dilekcesi davaliya, davalinin verecegi ikinci savunma da davaciya teblig edilir. Buna karsi davaci cevap veremez. Ancak, davalinin ikinci savunmasinda, davacinin cevaplandirmasini gerektiren hususlar bulundugu, davanin gorulmesi sirasinda anlasilirsa, davaciya cevap vermesi icin bir sure verilir.
3. Taraflar, yapilacak tebliglere karsi, teblig tarihinden itibaren otuz gun icinde cevap verebilirler. Bu sure, ancak hakli sebeplerin bulunmasi halinde, taraflardan birinin istegi uzerine gorevli mahkeme karari ile otuz gunu gecmemek ve bir defaya mahsus olmak uzere uzatilabilir. Surenin gecmesinden sonra yapilan uzatma talepleri kabul edilmez.
4.Taraflar,surenin gecmesinden sonra verecekleri savunmalara veya 2.dilekcelere dayanarak hak iddia edemezler.
5. Davalara iliskin islem dosyalarinin asli veya onayli ornegi idarenin savunmasi ile birlikte, Danistay veya ilgili mahkeme baskanligina gonderilir.Idare ve Vergi Mahkemelerinde mahkeme baskani ve iki uyeden olusan bir heyet ile, kurul olarak calisma ve karar verme esastir. Konusu para ile olculebilen ve 2001 yili icin 1.560.000.000-liranin altinda kalan tam yargi davalarinde ise tek hakim karar vermekte ve bu kararlara karsi yapilan itirazlari Bolge Idare
Mahkemesi kesin olarak sonuclandirmaktadir.
Idari Dava Turleri MADDE 2.
1. Idari dava turleri sunlardir :
a) Idari islemler hakkinda yetki, sekil, sebep, konu ve maksat yonlerinden biri ile hukuka aykiri
olduklarindan dolayi iptalleri icin menfaatleri ihlal edilenler tarafindan acilan iptal davalari,
b) Idari eylem/islemlerden dolayi kisisel haklari dogrudan muhtel olanlar tarafindan acilan tam yargi davalari,
c)Tahkim yolu ongorulen imtiyaz sartlasma ve sozlesmelerinden dogan uyusmazliklar haric, kamu hizmetlerinden birinin yurutulmesi icin yapilan her turlu idari sozlesmelerden dolayi taraflar arasinda cikan uyusmazliklara iliskin davalar.
2. Idari yargi yetkisi, idari eylem ve islemlerin hukuka uygunlugunun denetimi ile sinirlidir.Idari mahkemeler; yerindelik denetimi yapamazlar, yurutme gorevinin kanunlarda gosterilen sekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kisitlayacak, idari eylem ve islem niteliginde veya idarenin takdir yetkisini kaldiracak bicimde yargi karari veremezler.
3. Cumhurbaskaninin dogrudan dogruya yaptigi islemler idari yargi denetimi disindadir.
DURUSMA MADDE 17.
1. Danistay ile idare ve vergi mahkemelerinde acilan iptal ve bir milyar lirayi asan tam yargi davalari ile tarh edilen vergi, resim ve harclarla benzeri mali yukumler ve bunlarin zam ve cezalari toplami bir milyar lirayi asan vergi davalarinda, taraflardan birinin istegi uzerine durusma yapilir.
2. Temyiz ve itirazlarda durusma yapilmasi taraflarin istemine ve Danistay veya ilgili bolge idare mahkemesi kararina baglidir.
3. Durusma talebi, dava dilekcesi ile cevap ve savunmalarda yapilabilir.
4. 1 ve 2 nci fikralarda yer alan kayitlara bagli olmaksizin Danistay, mahkeme ve hakim kendiliginden durusma yapilmasina karar verebilir.
5. Durusma davetiyeleri durusma gununden en az otuz gun once taraflara gonderilir.
Durusmalara Iliskin Esaslar MADDE 18.
1. Durusmalar acik olarak yapilir. Genel ahlakin veya kamu guvenliginin gerekli kildigi hallerde,
gorevli daire veya mahkemenin karari ile, durusmanin bir kismi veya tamami gizli olarak yapilir.
2. Durusmalari baskan yonetir.
3. Durusmalarda taraflara ikiser defa soz verilir. Taraflardan yalniz biri gelirse onun aciklamalari
dinlenir; hic biri gelmezse durusma acilmaz, inceleme evrak uzerinde yapilir.
4. Danistayda gorulen davalarin durusmalarinda savcinin bulunmasi sarttir.Taraflar dinlendikten sonra savci yazili dusuncesini aciklar. Bundan sonra taraflara son olarak ne diyecekleri sorulur ve durusmaya son verilir.
5. Durusmali islerde savcilar, kesif, bilirkisi incelemesi veya delil tespiti yapilmasini yahut islem dosyasinin getirtilmesini istedikleri takdirde, bu istekleri gorevli daire veya kurul tarafindan kabul edilmezse, isin esasi hakkinda ayrica yazili olarak dusunce bildirirler.
Durusmali Islerde Karar Verilmesi MADDE 19. Durusma yapildiktan sonra en gec onbes gun icinde karar verilir. Ara karari verilen hallerde, bu kararin yerine getirilmesi uzerine, dosyalar oncelikle incelenir.
Dosyalarin Incelenmesi MADDE 20.
1. Danistay ile idare ve vergi mahkemeleri, bakmakta olduklari davalara ait her cesit incelemeleri kendiliklerinden yaparlar. Mahkemeler belirlenen sure icinde luzum gordukleri evrakin gonderilmesini ve her turlu bilgilerin verilmesini taraflardan ve ilgili diger yerlerden isteyebilirler. Bu husustaki kararlarin, ilgililerce, suresi icinde yerine getirilmesi mecburidir. Hakli sebeplerin bulunmasi halinde bu sure, bir defaya mahsus olmak uzere uzatilabilir.
2. Taraflardan biri ara kararinin icaplarini yerine getirmedigi takdirde, bu durumun verilecek karar uzerindeki etkisi mahkemece onceden takdir edilir ve ara kararinda bu husus ayrica belirtilir.
3. Ancak, istenen bilgi ve belgeler Devletin guvenligine veya yuksek menfaatlerine veya Devletin guvenligi ve yuksek menfaatleriyle birlikte yabanci devletlere de iliskin ise, Basbakan veya ilgili bakan, gerekcesini bildirmek suretiyle, soz konusu bilgi ve belgeleri vermeyebilir. (Ek cumle : 10/6/1994- 4001/10 md.) Verilmeyen bilgi ve belgelere dayanilarak ileri surulen savunmaya gore karar verilemez.
5. Danistay, bolge idare, idare ve vergi mahkemelerinde dosyalar, bu Kanun ve diger kanunlarda belirtilen oncelik veya ivedilik durumlari ile Danistay icin Baskanlar Kurulunca diger mahkemeler icin Hakimler ve Savcilar Yuksek Kurulunca konu itibariyle tespit edilip RG de ilan edilecek oncelikli isler gozonunde bulundurulmak suretiyle gelis tarihlerine gore incelenir ve tekemmul ettikleri sira dahilinde bir karara baglanir. Bunlarin disinda kalan dosyalar ise tekemmul ettikleri siraya gore ve tekemmul tarihinden itibaren en gec alti ay icinde sonuclandirilir.
Sonradan Ibraz Olunan Belgeler MADDE 21. Dilekceler ve savunmalarla birlikte verilmeyen belgeler, bunlarin vaktinde ibraz edilmelerine imkan bulunmadigina mahkemece kanaat getirilirse, kabul ve diger tarafa teblig edilir. Bu belgeler durusmada ibraz edilir ve diger taraf cevabini hemen verebilecegini beyan eder veya cevap vermeye luzum gormezse, ayrica teblig edilmez.
