Birleşme II

1- DEVRALMA SURETİYLE BİRLEŞMEDE YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER
A-GENEL OLARAK Devralma,bir anonim şirketin tüm aktif ve pasifleri itibariyle diğer bir anonim şirkete intikal etmesidir. Ekonomik hayatta şirket evlilikleri diye geçen bu oluşum,iltihak ve katılma sözcükleriyle de ifade edilmektedir. [1] İki veya daha fazla anonim şirket aralarında gerçekleştirecekleri bir devralma yerine yeni bir anonim şirket kurarak bu şirkette birleşmeyi kararlaştırmış bulunabilirler. Bu taktirde bu şirketin tümü infisah ederek malvarlıkları yeni kurulacak anonim şirket tarafından devralınır. [2]
B-BİRLEŞME SÖZLEŞMESİ Bir anonim şirketin diğer bir anonim şirket tarafından devir alınması suretiyle bir şirkete katılabilmesi için,her şeyden önce,birleşecek şirketlerin kendi aralarında birleşme esaslarını bir sözleşme ile düzenleyip tespit etmeleri gerekir.Ticaret Kanunumuz, birleşme sözleşmesine doğrudan doğruya değil de bilvasıta 451 inci maddesinin 8 ve 452 inci maddesinin birinci bendinde temas etmiş bulunmaktadır. [3]Birleşecek anonim ortaklığın yönetim kurulları birleşme esaslarını aralarında yapacakları görüşmeler sonucunda hazırlarlar.Devralma sonucunda,devreden ortaklığa değiştirme birimine göre verilecek paylar ve buna göre devralan ortaklığın ne miktarda sermaye artıracağı tespit edilir.Diğer bütün gerekli ayrıntılar düzenlenir.
Yönetim kurulları tarafından hazırlanan ve parafe edilen sözleşme,ancak birleşmeye taraf olan ortaklıkların genel kurulları tarafından onaylandığı takdirde yürürlük kazanır. [4]
Birleşmek isteyen şirketlerin yöneticileri öncelikle kendi aralarında bir birleşme mukavelesi düzenlerler Bu mukavelede,birleşme isteklerini belirtirler.Birleşmenin şartları ile düzenlenecek bilançonun esaslarını ve örneğini tespit ederler.
Birleşme mukavelesinin (sözleşmesinin) konusu,”devreden ve fesh edilecek olan şirketin aktif ve pasiflerinin bir bilanço esasına göre pek uzak olmayan muayyen bir zamanda külli halefiyet yoluyla belirli ve devralınan şirketin hisseleriyle devralan şirket hisseleri mübadele edilmek suretiyle ödenecek bir bedelle ilhak eden şirkete intikali olacaktır. [5]
Birleşme işleminin;
- Devir olan şirket tüzel kişiliği yönünden,
- Devir olan şirket alacaklıları yönünden,
- Devir olan şirket hissedarları yönünden,
- Devir alacak şirket tüzel kişiliği yönünden,
- Devir alacak şirket alacaklıları yönünden,
- Devir alacak şirket hissedarları yönünden,
Değerlendirmesi yapılır ve sonuçları belirtilir. [6]
Kanunda açık bir düzenleme yer almamakla birlikte birleşme sözleşmesinde asgari olarak şu konularda belirleme yapılması gerekmektedir:
- Akit şirketlerin nevileri,ünvanları ve ikametgahları,
- Birleşmenin tipi,
- Payların değiştirilme oranı,
- Gereğinde kabul edilebilecek kesirlerin ortadan kaldırılması için kullanılacak nakdin miktarı,
- Devralan şirket hisse senetlerinin tevdi şekilleri,
- Bunların hangi tarihten itibaren kar payına hak kazandırdığı,
- İltihak edecek şirkete ait işlemlerin ne zamandan itibaren devralan şirket adına yapılmış sayılacağı,
- Özel haklara sahip iltihak edecek şirket pay sahiplerine devralacak şirket tarafından sağlanacak hakların neler olduğu,
- Devir konusu aktif ve pasifin tayin ve değerlendirilmesi.
gibi hususların birleşme sözleşmesinde açıklığa kavuşturulması gerekir. [7]
Diğer taraftan birleşme sözleşmesinde;
- Birleşme isteğinin amacı,sonuçlarının ne olacağı,
- Birleşme zamanı,
- Hangi şirketin ortadan kalkacağı,
- Devralan şirketin aktif ve pasifinin muhtevası,
- Devralan şirket sermayesinin ne miktarda artırılacağı taahhüdü, [8]
- Birleşme işleminin yasal dayanakları,
- Kurum ortaklarına, birleşen işletme alacaklılarına ve vergi dairesine karşı yükümlülüklerin belirlenmesi (değiştirme biriminin ve sermaye paylarının belirlenmesi, devralan kurum alacaklılarına verilecek teminatın belirlenmesi, devrolan kurumun vergi dairesine olan borçlarının ödeneceğine ilişkin teminat verilmesi),
- Birleşme sözleşmesinin yürürlüğe girmesi için yapılması gereken işlemlerin (genel kurullar tarafından oya sunulması. . . ) belirlenmesi,gerekmektedir.

C-TOPLANTIYA ÇAĞIRMA VE BİRLEŞME SÖZLEŞMESİNİN KABUL EDİLMESİ Birleşme için ilgili şirketlerin,mukavelelerinin değişmesi hakkındaki usul ve şartlar dairesinde,ayrı ayrı karar vermeleri gerekir. [9].

i-Devreden Anonim Ortaklığın Genel Kurulu Devreden ortaklığın genel kurul gündeminde birleşme sözleşmesinin onaylanması ve birleşmeye karar verilmesi ile ortaklığın feshi konuları bulunur.Devreden ortaklığın genel kurulunda,birleşme ortaklığın infisahına yol açacağı için,birleşmeye fesihde aranan nisapla karar verilir.434.maddenin 9.bendi TTK 388.maddenin 2. ve 6.fıkralarına atıf yapmıştır.TTK 388.maddenin 2.fıkrası toplantı nisabı,6.fıkrası ise karar nisabını düzenlemektedir.TTK 388/2’ye göre,sermayenin dörtte üçüne sahip pay sahiplerinin toplantıda hazır bulunmaları ve 6.fıkraya göre de,kararın toplantıda hazır bulunan oyların üçte ikisiyle verilmesi gerekir.Bu toplantıda gerekli nisaplar sağlanamazsa müteakip toplantılarda da,aynı nisap aranır.Eğer sözleşmede birleşme için ya da genel kurul kararı ile fesih konusunda,daha ağır nisap öngörülmüşse,bu nisaplara uyulur.388.madde emredici bir hüküm olduğu için ancak ağılaştırıcı bir nisap öngörülebilirse de,hafifletici nisap kararlaştırılamaz. [10]

ii-Devralan Anonim Ortaklığın Genel Kurulu Birleşme normal olarak devralan ortaklığın sermayesinin artırılmasına yol açar.Bundan başka esas sözleşmede diğer değişiklikler yapılır.Bunlardaki değişikliğe karar verebilmek için genel kurulu toplantıya çağırmak gerekir.Sermaye artırımı devralan anonim ortaklık açısından ayni sermaye konulması niteliğindedir.Devralan anonim ortaklıkta sermaye artırımı TTK 388’deki nisaba tabidir.Maddeye göre ilk toplantıda sermayenin dörtte üçüne malik olan pay sahiplerinin bulunması şarttır.Birinci toplantıda bu nisap sağlanamazsa,ikinci toplantıda ½ ,üçüncü toplantıda ise 1/3 aranır.Toplantı nisabı azalan nisap olmasına karşılık,karar nisabı her üç toplantıda da mevcut oyların 2/3’üdür. [11]

D-ŞİRKET ÖZ VARLIĞININ TESPİTİ Genel kurulların olumlu karar vermeleri halinde,her iki şirketin yöneticileri,şirketlerinin öz varlıklarının tespitini mahkemeden isterler. Mahkeme bilirkişi vasıtasıyla bu tespiti yaptırırken bilirkişilerden,her iki şirketin öz varlığını, devralan şirketin yapması gereken sermaye artırımı tutarını ve birleşmede bir sakınca bulunup bulunmadığını tespit etmelerini ister. Birleşmede sakınca olup olmadığının tespiti,birleşecek anonim şirketin durumunun TTK’nun 324’üncü maddesi hükmüne göre tetkik edilmesini gerektirmektedir. [12] TTK’nun 324’ncü maddesin göre,şirketin esas sermayesinin yarısının karşılıksız kalması durumunda bunun genel kurula bildirilmesi gerekir.Diğer taraftan aciz halinde bulunduğu şüphesini uyandıran belirtiler mevcutsa idare meclisi aktiflerin satış fiyatları esas olmak üzere bir ara bilançosu tanzim eder. Esas sermayenin 2/3’ü karşılıksız kaldığı taktirde,umumi heyet bu sermayenin tamamlanmasına veya kalan 1/3 sermaye ile devam etmeye karar vermediği taktirde şirket feshedilmiş sayılır. Şirketin aktifleri şirket alacaklılarının alacaklarını karşılamaya yetmediği takdirde idare meclisi bu durumu derhal mahkemeye bildirmeye mecburdur. Mahkeme bu takdirde şirketin iflasına hükmeder. Şu kadar ki;şirket durumunun ıslahı mümkün görülüyorsa,idare meclisi veya bir alacaklının talebi üzerine iflas kararını tehir edebilir. Bu halde mahkeme,envanter tanzimi veya bir yediemin tayini gibi şirket mallarının muhafazası için lüzumlu tedbirleri alır.

E-SERMAYE ARTIRIMI Devralan kurum tarafından yapılması gereken sermaye artırımına ilişkin olarak öncelikle Bakanlıktan izin alınması ve müteakiben devralan kurumun sermaye artırımına ilişkin esas mukavele değişikliğinin ticaret siciline tescil ve ilanı gerekmektedir.

F-BİRLEŞMENİN HÜKÜM İFADE ETMESİ VE TAMAMLANMASI
i-Mahkemenin Tasdiki Ortaklığın merkezinin bulunduğu ticaret mahkemesine başvurularak birleşmenin tasdiki talep edilir.Mahkemeye müracaatı devralan ortaklık yapar.Mahkeme,kendisine sunulan belgelerin usul ve kanuna uygun ve tamam olduğunu;birleşme kararı ve sermaye artırımı için öngörülen kanuni gereklere uyulup uyulmadığını;birleşmeye ve artırım kararlarına esas olan sözleşme metninin emredici hükümlere aykırı olup olmadığını inceler.Gerektiğinde bilirkişi incelemesi yaptırır.Mahkeme birleşme kararını ve sermaye artırımını kanuna ve usule uygun bulursa tasdik eder.Bazı hallerde,sermaye artırımına gerek olmaksızın da birleşme gerçekleşebilir.Bu durumda devralan anonim ortaklığın esas sözleşmesinde bazı maddeler değişikliğe uğrar.Esas sözleşme değişikliklerinde,sermaye artırımı söz konusu olmayınca mahkeme tasdiki safhası yoktur. [13]

ii-Tescil Ve İlan Birleşme kararının tescil ve ilanından itibaren devrolan şirketler infisah eder ve kendileri için birleşme dönemi başlar Birleşme kararı, ilan gününden itibaren üç ay sonra hüküm ifade eder.Şu kadar ki,ilandan önce birleşen şirketler borçlarını ifa yahut borca tekabül eden parayı T.C.Merkez Bankasına yahut muteber diğer bir bankaya tevdi etmiş veyahut alacaklılar,şirketlerin birleşmesine razı olmuş ise birleşme kararı ilan gününden itibaren hüküm ifade eder. [14]
Borç karşılığının bankaya tevdi keyfiyetinin(yatırılmasının) ilanı lazımdır. [15]
Birleşen şirketlerin alacaklılarının her biri ilandan itibaren üç ay içinde salahiyetli mahkemeye müracaatla birleşmeye itiraz edebilir.İtiraz hakkından vazgeçmedikçe yahut bu husustaki itirazın reddine dair mahkemece verilen karar katileşmedikçe birleşme hüküm ifade etmez. [16]
Devreden ortaklık açıklayıcı nitelikte iki ayrı hususu tescil ve ilan ettirmesi gerekir.TTK 148.maddeye göre,genel kurulda birleşme nedeniyle esas sözleşmedeki değişiklik ve birleşme kararı tescil ve ilan olunur. [17]
Şirketin infisahı, ticaret siciline tescil olunur. Şirket borçları tediye veya temin edildikten sonra ticaret sicilinden infisaha ait kayıt silinir ve keyfiyet ilan olunur; [18]
Bu tescil ve ilan, kurucu değil bildirici mahiyettedir.Nitekim,aynı görüşteki bir Yargıtay kararına göre; “Her ne kadar şirketin feshine müteallik karar 445.(TTK 451/1-7) maddesine uygun bir şekilde ilan edilmiş ise de,sözü geçen maddede bildirilen,iflastan gayri bir sebebe müstenit fesihlerdeki ilan keyfiyeti,ihdasi mahiyette olmayıp ihbari mahiyette bulunduğundan feshin sıhhati ilana bağlı değil,fesih keyfiyeti ilanda önce de hukuken mevcuttur. [19]
İnfisahın tescilinden sonra devralan şirketçe infisah eden şirketin pay sahiplerine karşılık olarak verilecek hisse senetleri, birleşme mukavelesi hükümlerine göre kendilerine teslim olunur. [20]

2-YENİ ŞİRKET KURULMASI SURETİYLE BİRLEŞMELERDE YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER

A-GENEL OLARAK Birleşme halinin ikinci şekli yeni bir şirket kurulması sonucunu verir. [21]. Birden çok anonim şirketin malları yeni kurulacak bir anonim şirket tarafından devralınabilir;.....adı geçen şirketlerin malları da tasfiye edilmeksizin yeni bir şirkete geçer. [22]
Kanun koyucu böyle bir birleşmeye uygulanacak hükümleri TTK’nun 452’. maddesinde,
- Anonim şirketin kurulmasına ait hükümler,
- Bir aş nin diğer bir anonim şirket tarafından devralınmasına dair hükümler,
- Ayrıca 452’nci maddenin 2’nci fıkrasında 4 bent halinde sıralanan özel hükümler olmak üzere açıklamıştır. [23]
İlgili TTK maddesi hükmü uyarınca;
Birden çok anonim şirketin malları yeni kurulacak bir anonim şirket tarafından devralınabilir; o suretle ki, adı geçen şirketlerin malları tasfiye edilmeksizin yeni şirkete geçer. Böyle bir birleşme hakkında anonim şirketlerin kurulmasına ve bir anonim şirketin diğer bir anonim şirket tarafından devralınmasına dair olan hükümler uygulanır.

B-BİRLEŞME SÖZLEŞMESİ Şirketler imzaları noterce tasdikli birleşme mukavelesinde;birleştiklerini,yeni anonim şirketin esas mukavelesini tanzim ettiklerini,bütün hisselerin taahhüt olunduğunu,mevcut şirketlerin mallarını sermaye olarak yeni şirkete koyduklarını ve yeni şirketin lüzumlu organlarını tayin ettiklerini tespit ederler. [24] Birleşme sözleşmesi birleşen anonim ortaklıkların yönetim kurulları tarafından hazırlanır ve imzalanır.TTK 451/2-1’e göre de imzalar noterce tasdik edilir.Bu safhada esas sözleşme notere tasdik ettirilmez. [25] Birleşme sözleşmesine sözleşmeye göre çıkartılan bilançolar da eklenir.

C- BİRLEŞME SÖZLEŞMESİNİN GENEL KURULLAR TARAFINDAN ONAYI Birleşme sözleşmesi düzenlenip imzalandıktan sonra birleşen şirketlerin genel kurulları tarafından ayrı ayrı tasdik olunur. Yeni kuruluşta,buna katılan bütün anonim ortaklıklar “devreden ortaklık” durumundadır.Bu bakımdan devralma suretiyle birleşmede geçerli olan usul ve nisaplar aynen uygulanır. [26]

D- BİRLEŞME KARARININ UYGULANMASI Birleşme kararının uygulanması ve birleşmeyi sonuçlandırıcı işlemler hususunda bir anonim şirket tarafından devir alınma bahsinde verilen işlemler aynen yapılır.
E- BAKANLIĞIN İZNİ Bütün işlemlere ait belgeler bir dilekçeyle eklenerek izin alınmak üzere Bakanlığa tevdi olunur.Yeni kuruluş,İktisat Ve Ticaret Vekaletince verilecek izinle kurulur [27] hükmü gereğince Bakanlığın izni ile kurulmuş olur.
F- YENİ ŞİRKETİN TESCİL VE İLANI TTK’nun kurulan şirketin tescil ve ilanı’na ilişkin düzenlemeyi yapan 300’ncü maddesine göre;Bakanlıkça kuruluşa izin verildikten sonra;
Şirket merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur.
Tescil ve ilan edilecek hususlar şunlardır:
1-Esas mukavele tarihi;
2-Şirketin ticaret ünvanı ve merkezi;
3-Şirketin maksat ve mevzuu ve varsa müddeti;
4-Esas sermayesinin miktarı,ödeme suret ve şartları ve hisse senetlerinin itibari kıymeti;
5-Hisse senetlerinin nev’ileri,hamiline veya nama yazılı oldukları ve muayyen hisse senetlerinin bahşettikleri imtiyazlar;
6-Ayın nev’inden sermaye ve devralınan mali kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler,kuruculara sağlanan hususi menfaatlerin mahiyet ve değerleri;
7-Şirketin ne suretle temsil olunacağı,
8-İdare meclisi azalarıyla şirketi temsile salahiyetli kimselerin ad ve soyadları,ikametgahları ve tabiyetleri;
9-Şirketin yapacağı ilanların şekil ve eğer esas mukavelede de bu hususta bir hüküm varsa idare meclisi kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği;
Şubeler,merkezin sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle bulundukları yer ticaret siciline tescil olunur.
G-BİRLEŞEN ŞİRKETİN MALLARININ YENİ ŞİRKETE İNTİKALİ Birleşen şirketlerin malları yeni şirketin tescil ve ilanı ile bu şirkete geçer.