Bazı sektörlerde, sektöre has özelliklerden dolayı ticari
işlemlerin başlaması ve sonuçlanması mevcut takvim yılını aşabilmektedir. Bu
gibi durumlarda firmalar Maliye Bakanlığı’ndan kendilerine has bir özel dönem
verilmesini talep edebilirler.
I- GİRİŞ Özel döneme girişin nasıl
olduğu, başvurunun nasıl yapılacağı ve özel döneme girildikten sonra muhasebe
hesaplarında yapılması gereken düzenlemeler yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
II- YASAL DAYANAK Vergi Usul
Kanunu’nun 174. maddesine göre “Defterler hesap dönemi
itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem
başında yeniden açılır.Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Şu kadar ki,
takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar
için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12'şer aylık özel hesap
dönemleri belli edebilir. Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde,
hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi, hesap dönemi
sayılır. Bu maddeye göre özel hesap dönemi tayin edilenlerin ticari ve zirai
kazançları, hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılır.” denilmektedir.
Yukarıdaki maddeden de anlaşılacağı gibi firmalar faaliyet
konularına göre Maliye Bakanlığı’ndan onay alarak kendileri için 12 aylık özel
bir hesap dönemi talep edebilmektedirler.
III- ÖZEL HESAP DÖNEMİ TALEBİ Normal takvim yılı içerisinde kurulup faaliyete başlayan kurumlar
vergisi mükellefi bir firma özel hesap dönemine geçebilmek için ilk önce bu
talebinin gerekçesini de içeren bir dilekçe ile birlikte Maliye Bakanlığı Gelir
İdaresi Başkanlığı Kurumlar Vergisi Grup Başkanlığı’na başvuru yapmalıdır. Söz
konusu dilekçede firmanın tanıtıcı bilgileri yazıldıktan sonra neden dolayı
özel döneme geçilmek istenildiği belirtilir. Ayrıca firma için uygun olan hesap
döneminin de dilekçede başlangıç ve bitiş tarihleri ile belirtilmesi
gerekmektedir.
IV- ÖZEL HESAP DÖNEMİNE GEÇİLMESİ
A- KURUMLAR VERGİSİ VE GEÇİCİ VERGİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME Maliye bakanlığı firmanın talebine göre özel hesap dönemine geçme
isteğini onaylar ise firmaya bunu yazılı olarak belirtir. Söz konusu yazıda
özel hesap döneminin başlangıç ve bitiş tarihleri ile hangi tarihten sonra özel
döneme tabi olacağı ayrıca belirtilir.Bu aşamadan sonra firma muhasebe
yetkililerinin yapması gereken bazı işlemler vardır. Bu konuları örnekler ile
açıklamaya çalışalım
Örnek-1:
Mevcut Mali
Dönem : 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2010
Özel Dönem Onayının Tebliğ Tarihi : 1 Şubat 2010
Özel Hesap
Dönemi
: 1 Ağustos – 31 Temmuz
Bu durumda mali yılın başlangıcı olan 1 Ocak 2010 tarihi ile özel
dönemin başlangıcı olan 1 Ağustos 2010 tarihi arasında 01.01.2010-31.07.2010
kıst dönemi oluşacak ve bu döneme istinaden 14 Ağustos 2010 da normal döneme
ilişkin (Nisan-Mayıs-Haziran ayları için) 2. Geçici vergi Beyannamesinin,
31.07.2010 tarihini takip eden 4. ayın 25. gününde ise (25 Kasım 2010 ) kıst
dönem Kurumlar Vergisi Beyannamesinin verilmesi gerekecektir.
Örnek-2:
Mevcut Mali
Dönem : 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2010
Özel Dönem Onayının Tebliğ Tarihi : 1 Eylül 2010
Özel Hesap Dönemi
: 1 Ağustos – 31 Temmuz
Bu durumda özel döneme geçiş mevcut mali döneme göre ertesi yılda
yapılacağı için mükellef firma 31Aralık 2010 tarihine kadar Geçici Vergi
Beyannamelerini olması gerektiği gibi verecek 25 Nisan 2011 tarihinde ise
01.01.2010-31.12.2010 dönemine ilişkin Kurumlar Vergisi Beyannamesini
verecektir.
Özel döneme geçiş tarihi 1 Ağustos 2011 olduğu için 1 Ocak 2011 –
31 Temmuz 2011 dönemi mükellef için kıst dönem olarak kabul edilecek ve bu
dönem için 14 Mayıs 2011 de 1. geçici Vergi Beyannamesini, 14 Ağustos
2011 de 2. Geçici Vergi Beyannamesini ve 25 Kasım 2011 tarihinde ise kıst dönem
için Kurumlar Vergisi Beyannamesini verecektir.
Kurumlar vergisi ve Geçici Vergi Beyannameleri için durum yukarıda
anlatıldığı gibi olacaktır. Bunun dışında Muhtasar Beyname, Katma Değer Vergisi
Beyannamesi ve Damga Vergisi beyannamesi için herhangi bir problem olmayacak ve
eskisi gibi verilmeye devam edecektir.
B- AMORTİSMANLAR HESAPLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre araç alımlarında kıst
amortisman yöntemi ile hesaplanması bunun dışında kalanlarda amortismanların 1
yıllık olarak ayrılması gerektiği belirtilmiştir.
Özel hesap dönemi normal dönemden farklı bir dönemi kapsadığı ve
normal dönemi böldüğü için yıllık amortisman tutarının hesaplanmasında
tereddütler yaşanmaktadır. Yukarıda verdiğimiz örneklere istinaden amortisman
mevzusunu da açıklamaya çalışırsak;
Örnek-1:
Mevcut Mali
Dönem : 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2010
Özel Dönem Onayının Tebliğ Tarihi : 1 Şubat 2010
Özel Hesap
Dönemi
: 1 Ağustos – 31 Temmuz
Alım Tarihi 15 Mayıs 2009 ve alım tutarı 100.000 TL olan bir
demirbaşın % 20 oranında normal amortismana tabi tutulduğunu farz edersek
Amortisman Giderleri
2009 Yılı İçin Amortisman
Gideri : 100.000 x
0,20 = 20.000 TL
1 Ocak 2010-31 Temmuz 2010
İçin : [(100.000 x 0,20)/
12]x7 = 11.667
1 Ağustos 2010-31 Temmuz 2011 İçin : 100.000 x
0,20 = 20.000 TL
1 Ağustos 2011-31 Temmuz 2012
için :
100.000 x
0,20 = 20.000 TL
1 Ağustos 2012-31 Temmuz 2013 için : 100.000 x
0,20 = 20.000
TL + 8.333
Görüldüğü üzere özel döneme geçişte kıst amortisman uygulaması
yapılmış ve 2010 Yılı için eksik hesaplanan tutar itfa yılında amortisman
tutarına eklenmiştir.
C- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER (180) VE GELECEK AYLARA AİT GELİRLER
HESAPLARI (380)
Bilindiği üzere 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı ile 380
Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı, işletmede oluşan gelir ve giderleri,
muhasebenin temel ilkelerinden dönemsellik ilkesi gereği kayıtlara almak için
kullanılan hesaplardır.
Mükellef (A) Firmasının Ocak 2010 tarihinde 3 senelik bakım
anlaşması imzalandığını ve bakım bedelinin senelik 1.200 TL olduğunu ve bakım
bedelinin bankadan ödendiğini varsayalım. Bu durumda muhasebe kayıtlarımız
aşağıdaki gibi olacaktır ( KDV dikkate alınmamıştır)
––––––––––––––––––––––––01.01.20010–––––––––––––––––––––––––––
7XX İlgili Gider
Hesabı
100 TL
180 Gelecek Aylara Ait
Giderler
1.100 TL
280 Gelecek Yıllara Ait
Giderler
2.400 TL
102 Bankalar
3.600 TL
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Takip eden ayda firmanın yapacağı kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
––––––––––––––––––––––––01.02.20010–––––––––––––––––––––––––––
7XX İlgili Gider
Hesabı
100 TL
180 Gelecek Aylara Ait
Giderler
100 TL
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Şubat 2010 Tarihinde özel hesap dönemine geçişinin onaylandığını
ve 1 Ağustos 2010 Tarihinin özel dönem başlangıç tarihi olduğunu düşünürsek 180
Hesap içerisinde bulunan ve Ağustos 2010 – Aralık 2010 dönemine ait tutarların
muhasebe kayıtlarında 280 Hesaba çekilerek düzeltilmesi uygulama açısından
doğru bir yaklaşım olacaktır.
D-GELİR TAHAKKUKLARI (181) VE GİDER TAHAKKUKLARI (381)
Tahakkuk hesapları işletmede henüz gerçekleşmemiş bir gelir ya da
gider ile dönem sonunda düzenlenen ve iki dönemi birden kapsayan faturaları
muhasebe kayıtlarına almak için kullandığımız hesaplardır.
Özel döneme geçiş açısından incelediğimizde özellikle dönem sonu
gelen ve iki döneme birden yayılan elektrik ve benzeri faturalar özellik arz
etmektedir. Muhasebenin Temel ilkelerinden dönemsellik ilkesi gereği bu tarz
faturalarda tahakkuk işlemi yapmak ve söz konusu gideri ilgili döneminde
giderleştirmek gerekmektedir.
Konuyu daha net anlatabilmek açısından şöyle bir örnek
verelim;
Ocak ayında gelen elektrik faturasında sayaç okuma dönemi 21
Aralık 2009 - 20 Ocak 2010 olarak gözüküyor olsun. Toplam tutarın 3.000 TL
olduğunu var sayarsak;
3.000 / 30 = 100 TL gün başına düşen elektrik gideri
10 x 100 = 1.000
TL 2009 Yılında gider yazılması gereken
tutar
20 x 100 = 2.000 TL
2010 Yılında gider yazılması gereken tutar
Mali yıl içerisinde gelen faturalarda eğer aylık olarak raporlama
yapılmıyorsa bu tahakkuk kaydı yapılmamaktadır fakat yıl içerisinde özel döneme
geçen bir firma için söz konusu tahakkukların atlanmaması önem taşımaktadır.
V- SONUÇ
Firmalar kar ve zararlarının oluştuğu tarihleri göz önüne alarak
veyahut iş yoğunluklarına göre Maliye Bakanlığı’ndan özel dönem talebinde
bulunabilirler. Kendileri için uygun olan dönemi ve bu döneme geçme
taleplerinin gerekçelerini belirttikleri bir dilekçe ile başvuru yapılır ve
Maliye Bakanlığı’nın yazılı onayından sonra özel döneme geçilir
Özel döneme geçen mükelleflerin amortisman hesapları, tahakkuk
hesapları ve gelecek aylara/yıllara ait gelir ve gider hesaplarında gerekli
düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir.
Özel dönemin onaylanmasının ardından firmaların kuruluş ana
sözleşmesinde belirtilen mali dönem bölümünü özel dönem tarihlerine göre revize
etmeyi de unutmamaları gerekmektedir.
Güçlühan ECE*
Yaklaşım
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder