I- GİRİŞ Askerlik görevi
devlet adına yerine getirilen ve zorunluluk arz eden bir görevdir. Askerlik
görevinin fiilen yerine getirildiği dönemlerde sosyal güvenlik kapsamında başka
bir çalışma ilişkisinin devam etmesi olanaklı bulunmadığından, söz konusu
döneme ilişkin sosyal güvenlik haklarının korunması amacıyla askerlik görevini
yerine getirenlere askerlik hizmetinde geçen süreleri borçlanarak sigortalılık
sürelerine veya prim ödeme gün sayılarına ekleme olanağı tanınmıştır. Bu
olanak, sosyal güvenlik kurumu kapsamında sosyal güvenceye kavuşturulan bütün
çalışanlar için de söz konusudur. Sosyal güvenlik sisteminde yapılan büyük
çaplı bir reformda askerlik borçlanması hususunda yeni düzenlemeye gidilmiştir.
Bu sebeple; Sosyal
Sigorta Mevzuatı'nın tek çatı altında toplanmasını amaçlayan ve 17.04.2008
tarih 5754 sayılı Kanunla değişik 5510 sayılı Kanun ile "sosyal güvenlik reform
sonrası askerlik borçlanması" hususu
makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
II- SOSYAL GÜVENLİK REFORM SONRASI YENİ DÖNEMDE
ASKERLİK BORÇLANMASI
5510 sayılı Kanun'da sigortalının
borçlanabileceği süreler 41. maddede düzenlenmiş olup askerlik borçlanması
genel olarak 506 sayılı Kanun'daki temel esaslara göre değerlendirilmiştir.
Buna göre; 1 Ekim itibariyle tamamen yürürlüğe giren 5510 sayılı SSGSS
Kanunu'nda askerlik borçlanması şu şekilde yapılacaktır.
A- KİMLER ASKERLİK BORÇLANMASI
YAPABİLİR? 1111 sayılı Askerlik Kanunu gereğince, askerlik hizmetini er
veya erbaş olarak ifa edenler askerlik sürelerinin tamamını veya bir kısmını, yedek
subay olarak askerlik yapanlar ise yedek subay okulu devresini
borçlanabilirler. Kanun'da açıkça kısmi borçlanma olanağından sözedilmemekle birlikte, Kurum'ca tahakkuk ettirilen borcun ödenmesi için
öngörülen bir aylık sürede ödeme yapılan gün sayısının prim ödeme gün sayısına
ve prime esas kazanca dahi edileceği belirtilmiştir. Buna göre sigortalı söz
konusu sürede ihtiyaç duyduğu gün sayıda prim ödeyerek kısmi borçlanma
yapabilecektir.
B- ASKERLİK BORÇLANMA YAPILABİLECEK
ZAMAN Borçlanmanın yapılabileceği zaman konusunda 5510 sayılı
Kanun'da bir hükme rastlanmamaktadır. Eğer sigortalı borçlanma ile aylığa hak
kazanacaksa, sigortalının borçlanma tutarını ödemeden yaşlılık aylığı
bağlanması talebinde bulunamayacağı göz önüne alındığında normal olarak borcunu
ödemesi için öngörülen bir aylık süreden önce borçlanma talebinde bulunması
gerekir.
C- ASKERLİK BORÇLANMASININ ÖDENME ŞEKLİ Askerlik borçlanması 1 Ekim'den önce
borçlanmadan itibaren 6 ay içinde ister ilk günü ister son günü ödeme hakkına
sahip olunuyordu. Veya sigortalı isterse tahakkuk eden borcu 6 ay içinde taksit
halinde de ödeyebiliyordu. Ancak 1 Ekim sonrası askerlik borçlanması tutarının
ödenmesi için bir ay gibi çok kısa bir süre öngörülmüş, dolayısıyla
taksitlendirmeye olanak tanınmamıştır. Borçlanma tutarının ödenmesi için
öngörülen bir aylık sürenin geçirilmesi durumunda yeni başvuru koşulu aranır.
D- BORÇLANMANIN ETKİSİ Askerlik borçlanması yapan sigortalı
için borçlanılan süre iki şekilde etkisini göstermektedir.
1- Sigorta Başlangıcı Borçlanılan Gün Kadar
Geriye Yürür Borçlandırılan askerlik süreleri sigortalılıklarına sayılır.
Primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz. Bu Kanun'a göre tespit
edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma
halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar
geriye götürülür. Yani askerden geldikten sonra sosyal güvenlik kanunları
kapsamında işe girmiş olanların askerlik borçlanması yapmaları emeklilik yaş ve
günlerini öne çekmeleri için iyi olur.
Örneğin; 20 ay askerlikten sonra 01.08.1985
yılında sigortalı olan kişinin askerlik borçlanması yapması halinde sigorta
başlangıç tarihi 01.08.1985 yerine borçlanmadan dolayı 20 ay geriye gidilerek
01.01.1984 olacaktır. Bu sebeple sigortalının aylık bağlanmasına hak
kazanılacak süre için 01.01.1984 tarihi esas alınacaktır.
2- Prim Gün Sayısı Sayılır Diğer yandan, borçlanılan prime esas gün
sayısının borçlanılan ilgili aylara mal edilecektir. Yani borçlanma ile
askerlikten dolayı çalışılmayan sürelerin hizmeti satın alınmış olunmaktadır.
Bu sebeple emeklilik için gereken prim ödeme süresi eksik olanların da askerlik
borçlanması yapmasında fayda vardır.
E- BORÇLANMADA ESAS ALINACAK KAZANÇ VE
BORCUN HESAPLANMASI Sigortalının
borçlanma ile ilgili talep tarihinde 82. maddeye göre belirlenen prime esas
günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince
belirlenecek günlük kazancın % 32'si üzerinden hesap edilir.
Örneğin; 01.01.2009 tarihinden itibaren geçerli
olan asgari ücret (prime esas günlük kazanç alt sınırı) üzerinden askerlik
borçlanmasının yapılması durumunda 15 ay askerlik süresini borçlanacak kişi (15
x 666,00 x %32) = 3.196,8 ödeyecektir.
Ancak söz konusu
askerlik borçlanma esası 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur)'liler için geçerlidir. 1
Ekim 2008 tarihi öncesi 4/c diye tabir edilen ve eski T.C. Emekli Sandığı
iştirakçisi olan kamu görevlilerinin borçlanma tutarları; 5510 sayılı Yasa'nın
106. maddesinin 8. bendi ile 5434 sayılı Kanun'un borçlanma tutarının
belirlenmesine esas alınan ek 31. maddesinin 2. fıkrası korunması ile eski
sistemdeki hesaplamaya göre yapılacaktır. 5434 sayılı Kanun'un ek madde 31'e
göre; borçlanma tutarı iştirakçilerin T.C. Emekli Sandığı'na başvurdukları
tarihteki öğrenim durumu itibariyle tabi oldukları personel kanunlarında yer
alan hükümlere göre belirlenecek göreve giriş, derece, kademe ve ek
göstergeleri ile emekli keseneğine esas aylığın hesabına ait tüm unsurların toplamının
o tarihte yürürlükte olan katsayılarla çarpımı sonucu bulunacak tutarlar esas
alınarak yine o tarihteki kesenek ve karşılık oranlarına göre hesap edilir.
III-
SONUÇ Türkiye'de
askerlik borçlanması mevcut sosyal güvenlik düzeninde farklı çalışan grupları
için farklı koşullara tabiydi. İşte bu sebeple 5510 sayılı Kanun ile yapılan
reform sonrası söz konusu farklılıklar giderilmiş ve yeni oluşturulan sistemde
söz konusu farklılıkların çalışan gruplar arasında eşitliğin korunması
düşüncesiyle olabildiğince sınırlanması ve diğer konularda olduğu gibi askerlik
borçlanmasının da objektif nedenlerle açıklanabilen istisnalar dışında ortak
esaslara bağlanması hedeflenmiştir. Ancak örnekte de görüldüğü üzere askerlik
borçlanması 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur)'liler için maliyeti arttırılmıştır.
Yaklaşım / Şubat 2009 / Sayı: 194
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder