Gayrifaal Şirketlerin ve Şahıs İşletmelerinin Emekli Ortakları ile Sahiplerinin Sgdp Sigortalılığı (Hüseyin KARABAYIR)

  Ticari veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan, anonim şirket ortağı olup aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olan, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortağı olan, diğer şirket ve donatma iştiraklerinde ise tüm ortaklar aynı zamanda emekli iseler emekli maaşlarından sosyal güvenlik destek primi (sgdp olarak ifade edilecektir) kesilir.

Sgdp kesintileri ile ilgili yasal düzenlemeler emekli olunan kuruma ve çalışmanın hukuki niteliğine göre tedrici olarak yürürlüğe girmiştir. Mülga 1479 sayılı yasaya göre yaşlılık aylığı alırken, ticari veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar 08.09.1999 tarihinden itibaren bu kapsama girmişlerdir. İkinci kesim diğer kurumlardan yaşlılık veya malullük aylığı alanlar. 506 (Ssk) veya 5434 (Emekli Sandığı) kanunlarına göre yaşlılık veya malullük aylığı alırken ticari veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usülde gelir vergisi mükellefi olanlar sgdp kesintisi kapsamına 02.08.2003 tarihi itibariyle alınmışlardır.  Yine 1479/506/5434 sayılı yasalar kapsamında yaşlılık aylığı alan şirket ortakları ise 28.01.2004 tarihinden itibaren sgdp kesintisi kapsamına alınmıştır. Belirtmek gerekir ki; 01.10.2008 öncesi 1479 sayılı yasaya göre malülen emekli olanlar yukarıda belirtilen koşullarda vergi mükellefi olmaları veya şirket ortağı olmaları halinde kendilerinden sgdp alınmayacaktır.

1479 sayılı yasaya göre (Bağkur) bağlanan yaşlılık aylıklarından % 10 oranında, diğer kurumlardan yaşlılık veya malullük aylığı bağlananlardan (Ssk, Emekli Sandığı) mülga 1479 sayılı yasanın 50. Maddesine göre göre belirlenen 12. Gelir basamağının % 10’u oranında sgdp alınmaktaydı.

Bu oranlar 01.10.2008 tarihine kadar bu şekilde devam etmiştir. Sosyal güvenlikte köklü değişikliklerin yapıldığı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile sgdp uygulaması tek düze hale getirilmiştir. Kişi nereden emekli olursa olsun sgdp li olmayı gerecektirecek (ticari veya serbest meslek kazancı nedeniyle gelir vergisi mükellefi/şirket ortaklığı-a.ş lerde ayrıca yönetim kurulu üyeliği) şekilde çalışması olursa kesintiler yaşlılık veya malullük aylığından yapılacaktır. 5510 sayılı yasanın 30. Maddesine göre kesinti 01.10.2008-31.12.2008 arası % 10, takip eden yıllarda birer puan artırılmak kaydıyla en son % 15 oranında sabitlenmiştir. 01.01.2013 tarihinden 22.04.2015 tarihine kadar oran % 15 olarak uygulanmıştır. 23.04.2015 günü yürürlüğe giren 6645 sayılı yasanın 45. Maddesi ile sgdp % 10 oranında sabitlenmiştir (5510 Md.30/3). Aylıklardan yapılacak kesinti hiçbir şekilde ilgili yılın ocak ayında en yüksek 4-b (bağkur) yaşlılık aylığı üzerinden hesaplanacak sgdp den fazla olamayacaktır.

Sosyal güvenlik destek primi kapsamında yapılan değişiklikleri özetlemeye çalıştık. Şimdi ise ticari veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan veya şirket ortaklığı nedeniyle (a.ş lerde ayrıca yönetim kurulu üyeliği) sgdp kapsamında olan emeklinin, bu işletmelerin gayrifaal olmaları durumunda sgdp ödeme yükümlüsü olup olmadıklarına değinilecektir.

Sosyal güvenlik destek primi özü itibariyle ekonomik faaliyette bulunan emekliden Sosyal Güvenlik Kurumu’nda aktüeryal dengenin sağlanması, genç girişimciler ile rekabet edilmesi (katılmadığımızı belirtelim) vb. nedenlerle alınmaktadır. Oysaki gayri faal işletme zaten ekonomik faaliyette bulunmamakta, üretim faktörleri aktif olarak işlememekte ve bundan dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sgdp kesintisi yapabilme koşulu da oluşmamaktadır. Çünkü, sgdp kesintisi ekonomik faaliyette bulunanlardan alınması için mevzuatımıza girmiştir.  Bu durumdaki emekliden sgdp kesilmemesi uygulamanın getiriliş amacına da uygun olacaktır.Gayri faal işyeri olan kişi emekli aylığından kesilen sgdp nedeniyle Kamu Denetçiliği Kurumuna başvuruda bulunmuştur. Kamu Denetçiliği Kurumu; ‘gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefiyeti olduğu halde gayri faal olduğunu belgeleyenlerden sosyal güvenlik destek primi alınmaması gerekir’ şeklindeki tavsiye kararını Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmiştir.Karar sonrası Sosyal Güvenlik Kurumu 27.01.2015 tarihli genel yazısı ile teşkilatına aşağıdaki şekilde talimatta bulunmuştur.

·                            Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, bağlı bulundukları vergi dairesinden alacakları gayri faal olunduğuna ilişkin belgeyi Kurumumuza ibraz etmeleri halinde, belgede belirtilen tarihten itibaren sosyal güvenlik destek primi tescili sonlandırılacaktır.

·                            Şirket ortaklarının, ticaret sicil memurluğundan şirketin faaliyetine ilişkin belgeyi aldıktan sonra bağlı oldukları vergi dairesine müracaat ederek şirketin gayri faal olduğunu belgelemeleri gerekmektedir. Ticaret sicil memurluğundan temin edilecek belgeye istinaden bağlı oldukları vergi dairesinden alacakları gayri faal olunduğuna ilişkin belgeyi Kurumumuza ibraz etmeleri halinde, belgede belirtilen tarihten itibaren şirket ortaklarının sosyal güvenlik destek primi tescili sonlandırılacaktır.

·                            Yukarıda açıklanan şekilde sosyal güvenlik destek primi tescili sonlandırılanlardan yersiz tahsil edilen sosyal güvenlik destek primi iade edilecektir.

Yukarıda da belirtildiği gibi gayri faal işletme sahipleri veya ortaklarının emekli aylıklarından sgdp kesintisi yapılmayacaktır. Yersiz olarak tahsil edilmiş sgdp kesintisi var ise tahsil tarihinden itibaren 10 yıl içinde iadesi mümkündür. (5510 md 89/3)